In de monastieke traditie is een enorme rijkdom aan psychologische ervaring en wijsheid verborgen. Benedictus adviseert zijn monniken stabiel te blijven en niet telkens weg te lopen voor hun problemen. Een advies dat Sigmund Freud vele eeuwen later ook zou geven aan patiënten voor een psychoanalytische behandeling.
De twaalfde eeuwse monnik Aelred van Rievaulx beschrijft hoe we toegang kunnen vinden tot onze ziel door onszelf eerst leeg te maken, en dan te laten vullen door goddelijke genade. Hoe doe je dat? Wat is dat: goddelijke genade? En wat is trouwens de ziel? Is dat niet ons brein?
Teksten die op het eerste gezicht vreemd overkomen kunnen ons confronteren met wat onbekend is in de ander, maar ook in onszelf. Dat kan juist helpen niet alleen onszelf, maar ook de ander beter te leren kennen – zelfs de Ander naar wiens beeld en gelijkenis we geschapen zijn.
We werken vanuit het boek: Ziel. Monastieke psychologie in de twaalfde eeuw. Willem van Saint-Thierry, Isaac van Stella, Aelred van Rievaulx. Vertaling, inleiding en annotatie van Joost Baneke, voorwoord van Elias Dietz ocso. Damon, Eindhoven, 2020.
Brochure Abdijweekenden Abdijhoeve Betlehem 2021 130.38 KB 3535 downloads
Brochure Abdijweekenden Abdijhoeve Betlehem 2021. ...Een weekend rond de Bijbelse lofzangen van Maria en Simeon, die opgenomen zijn in het Avondgebed en de Dagsluiting: het Magnificat en het Nunc Dimittis.
De beide teksten zullen in de beproefde vorm van de lectio divina, in een meditatieve ‘Bildbetrachtung’ van twee schilderijen van de Visitatie en de Opdracht in de Tempel, en in luistermeditaties rond twee composities van J.S. Bach en David Willcocks worden overwogen. Werkvormen die trouwens in elkaar over kunnen gaan.
Twee lofzangen die fundamentele levensveranderingen en het nieuwe licht vieren.
Brochure Abdijweekenden Abdijhoeve Betlehem 2021 130.38 KB 3535 downloads
Brochure Abdijweekenden Abdijhoeve Betlehem 2021. ...De kartuizers vertegenwoordigen een eigen traditie binnen de monastieke geschiedenis: zij leven als kluizenaars in een gemeenschap. In hun spiritualiteit spelen het stilzwijgen en de uiterlijke eenzaamheid een belangrijke rol, niet als doel op zichzelf, maar als middel om een innerlijke ontvankelijkheid voor de aanwezigheid van God mogelijk te maken. In de stilte worden wij aangeraakt door de Eeuwige.
Tijdens dit weekeinde maken we kennis met de spiritualiteit van de kartuizers. We verdiepen ons in enkele mystieke teksten die uit de kartuizerwereld zijn voortgekomen, onder meer van Bruno van Keulen, van Guigo I en Guigo II en van Margareta van Oingt.
Het Bijbelse uittochtverhaal, zoals we dat in Exodus vinden, geldt als een van de basisverhalen van joodse en christelijke spiritualiteit. Het gaat om twee bewegingen: het loskomen van alles wat je onvrij houdt en je tot slaaf maakt, en het in vertrouwen op weg gaan naar het nieuwe en onbekende. Het is de doortocht van dood naar leven zoals christenen die met Pasen vieren.
Wij gaan in dit weekend het verhaal lezen en onze eigen levensverhalen er naast zetten. Waar hebben wij in ons leven bevrijding ervaren? Hoe zijn wij zelf op weg naar het land dat ons belooft is?
Van Witte Donderdag tot Paasmorgen maken we de vieringen van de Goede Week mee, samen met de monniken, en luisteren we naar twee bezinnende inleidingen over de liturgie van Pasen. De deelnemers zijn in stilte bij elkaar.
De liturgie is het programma. Aanvang donderdag 14 april om 16.00 uur; vertrek zondagmorgen 17 april om 11.00 uur.
In de Bijbel, maar ook in Regel van Benedictus neemt schaamte een belangrijke plaats in. De bekende scène in het boek Genesis waarin Adam en Eva van de verboden vrucht eten en zich vervolgens proberen te verbergen voor de blik van God, laat duidelijk zien dat schaamte onlosmakelijk verbonden is met de zondeval en met de condition humaine.
Benedictus leert in zijn Regel dat voortdurende oefening in nederigheid nodig is om het doel te bereiken waarnaar monniken – en christenen in het algemeen – streven: ‘terugkeren naar Hem, van Wie je door onachtzaamheid en ongehoorzaamheid bent afgedwaald’.
Maar wanneer we in de Regel lezen welke methoden gebruikt moeten worden om falende monniken in het openbaar te beschamen, kunnen we ons afvragen in hoeverre zulke middelen werkelijk helpen ons in spirituele zin te ontwikkelen. Soms kan schaamte een voorbode zijn van angst en depressie. Maar schaamte kan ook nodig zijn als signaal om ons te waarschuwen voor grensoverschrijdend gedrag.
In deze cursus zullen eigen ervaringen getoetst worden aan de hand van teksten uit de Bijbel, de Regel van Benedictus, en andere monastieke en psychologische literatuur.
In de voetsporen van Br. Henri Boelaars osb
Hildegard van Bingen als rijkgetalenteerde dochter van Sint Benedictus
Hildegard van Bingen (c 1098-1179) was een mystiek begaafde, rijkgetalenteerde en zeer geleerde vrouw. Ze liet een omvangrijk schriftelijk oeuvre na met unieke bijdragen op het gebied van de theologie, de ethiek, de kosmologie, de muziek, de beeldende kunst (de door haar ontworpen miniaturen in haar visioenenboeken), de medische wetenschap en zelfs het theater.
Maar eerst en vooral was ze benedictines, eerst als jonge oblate, later als moniale, novicemeesteres en abdis van twee door haar gestichte kloosters. Ze leidde een intens en vruchtbaar kloosterleven.
Br. Henri Boelaars, vanuit Oosterhout een van de stichters en bouwers van de Sint Willibrordsabdij, hield zich meer dan een halve eeuw bezig met Hildegard, vanuit het perspectief van een beeldend kunstenaar en monnik.
In dit abdijweekend treden we enigszins in zijn voetsporen. We lezen delen uit haar kleine commentaar bij de Benedictusregel, zullen zien hoe haar eigen deugdenleer, met name die over de `groenkracht´ of viriditas aansluit bij die van Benedictus, hoe teksten die zij op muziek zette daarmee samenhingen. En hoe enkele van haar miniaturen door br. Henri werden overwogen en geduid.
Sint Benedictus wil dat zijn kloosters een ‘oefenschool zijn voor de dienst van de Heer’ (vgl. Proloog 45). Het enige criterium waarop een kandidaat wordt bevraagd is of hij/zij werkelijk God zoekt. Daarbij is ‘ijver voor het werk Gods’ een belangrijke indicatie.
Monniken heten een contemplatief leven te leiden. Maar wat is dat? Contemplatie betekent niet dat we inactief zouden worden. Is er voor gelovigen buiten het klooster lering te trekken uit de eeuwenoude ervaring van Benedictus van Nursia?
Het vroege christendom kan ook voor ons een leerschool voor het gebed zijn. Hoe hebben de christenen in de eerste eeuwen gebeden? En hoe dachten zij over het gebed?
Tijdens dit weekeinde lezen en bespreken we enkele gebeden van grote schrijvers uit de eerste eeuwen van de kerk. Herkennen wij ons in die wijze van bidden? Ook maken we kennis met enkele beschouwingen van kerkvaders, onder meer van Origenes en Cyprianus van Carthago, over het gebed: wat is bidden, welke vormen zijn er, welke rol speelt het in ons geloof?
Willem van Saint-Thierry (1075-1148) was een benedictijner monnik die later toetrad tot de pas gestichte orde van Citeaux. Hij wordt wel de eerste mysticus van de Lage Landen genoemd. In zijn tijd deed men de ontdekking dat God niet alleen in de liturgie en de geloofsleer te ontmoeten is, maar dat ieder mens God persoonlijk ervaren kan.
Niet het verstand, maar de liefde is de manier om God te leren kennen. Willem had een bijzondere aandacht voor de werking van de Heilige Geest waardoor de mens de Heilige Drie-eenheid als het ware binnentreedt. Op verzoek schreef Willem voor een gemeenschap van kartuizers de ‘Brief aan de broeders van de Berg Gods’, ook wel ‘De gulden brief’ genoemd. Hieruit zullen we een aantal hoofdstukken samen lezen en bespreken
Een verkenning van je innerlijke klooster
Gezamenlijke lectuur van De innerlijke ruimte van Maria de Groot.
Maria de Groot, protestants theologe en vruchtbaar dichteres, schreef ook een prachtige gids die aan de hand van een rondgang door een `innerlijk klooster´, met een herkenbare kloosterplattegrond: kloosterpoort, kloostergang, kapel, scriptorium, cel, enzovoort. Bij wijze van lectio divina (persoonlijk en als groep) wandelen we door de innerlijke ruimte die zij opent, ook in onszelf. Mooi dat dat samen kan gaan met de wandeling naar en in het werkelijke klooster van de Sint Willibrordsabdij.
Een oude monnik lag op sterven. Zijn broeders huilden en deden hem al zijn doodskleed aan. Toen opende de stervende zijn ogen en begon te lachen. Vervolgens lachte hij opnieuw, en tenslotte nog een derde keer. Zijn broeders vroegen hem waarom hij lachte, terwijl zij moesten huilen. Daarop antwoordde hij dat hij het eerst lachte omdat zij bang waren voor de dood, de tweede keer omdat zij nog niet klaar waren om te sterven, en de derde keer omdat hij nu uit ging rusten van een zwaar leven. Toen stierf hij.
Zijn wij in de 22e eeuw angstiger voor de dood dan de woestijnvaders? Of zijn wij meestal net zoals de broeders van die oude monnik? In de afgelopen jaren is gebruik van medicatie om het stervensproces te bekorten toegenomen, ook bij christenen. Geloven wij nog in de dood als een nieuwe geboorte? Geloven wij nog in lijden en pijn als middelen om ons geestelijk te zuiveren? Welke lessen kunnen wij leren uit de geschiedenis van de monniken?
Opnieuw zal worden geput uit eigen ervaringen, de Bijbel, en uit monastieke en psychologische literatuur.
Een weekend rond Psalm 19 – de werkelijkheid en het mensenhart doorademd door de Heilige Geest.
De filosoof Immanuel Kant schreef eens wat hem met de diepste eerbied vervulde: Gods Schepping boven hem – en het besef van morele kwaliteit dat God in zijn innerlijk had gelegd.
Deze tweedeling kende hij beslist ook uit Psalm 19. De eerste acht verzen ervan zijn een lofzang op de heerlijkheid van de Schepping: `De hemelen vertellen Gods eer, en het uitspansel verkondigt het werk van zijn handen´ (Ps 19,1). Het tweede gedeelte is een lofzang op Gods wet in ons hart: `De wet des Heren is volmaakt, zij verkwikt de ziel´ (Ps 19,9).
In dit weekend rond Psalm 19 lezen we deze in dialoog met andere poëtische teksten van Gerard Manley Hopkins SJ, Ida Gerhardt en Marjoleine de Vos. We zullen overwegen dat beide domeinen – de natuurlijke werkelijkheid en het innerlijke besef – wijsgerig en theologisch geduid kunnen worden als verbonden met Gods Geest. Ze zijn beide in een diepe zin `geestig´.